(TBKTSG) - Từ “độc quyền” trong tiếng Việt được dùng để dịch hai khái niệm khác nhau trong tiếng Anh là “monopoly” và “exclusive”. Việc dùng lẫn lộn hai khái niệm này đã dẫn đến những hiểu nhầm trong thời gian qua, nhất là từ khi nổi lên vụ K+.
(TBKTSG) - Từ “độc quyền” trong tiếng Việt được dùng để dịch hai khái niệm khác nhau trong tiếng Anh là “monopoly” và “exclusive”. Việc dùng lẫn lộn hai khái niệm này đã dẫn đến những hiểu nhầm trong thời gian qua, nhất là từ khi nổi lên vụ K+.
Tại Việt Nam, chỉ có tổng công ty điện lực Việt Nam (EVN) được nắm giữ hệ thống truyền tải điện. Điều này có nghĩa là các công ty điện lực khác đều phải phụ thuộc vào EVN nếu muốn kinh doanh về mảng này.
Theo Điều 4 Nghị định 94/2017/NĐ-CP, Nhà nước Việt Nam thực hiện độc quyền nhà nước với 20 loại hàng hóa, dịch vụ khác nhau, trong đó có:
Tại Điều 7 Nghị định 94/2017/NĐ-CP có quy định trách nhiệm của các chủ thể trực tiếp thực hiện độc quyền nhà nước như sau:
- Các tổ chức, cá nhân, các cơ quan nhà nước hoạt động thương mại trong lĩnh vực độc quyền nhà nước chịu các biện pháp kiểm soát của cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật cạnh tranh, pháp luật về giá và quy định của pháp luật có liên quan.
- Các cơ quan nhà nước thực hiện hoạt động dự trữ quốc gia phải tuân thủ theo quy định của pháp luật dự trữ quốc gia.
- Việc sử dụng vốn nhà nước của các doanh nghiệp nhà nước vào kinh doanh các hàng hóa, dịch vụ thuộc Danh mục phải tuân thủ theo pháp luật về quản lý và sử dụng vốn nhà nước.
Độc quyền là một trạng thái của thị trường trong lĩnh vực kinh tế học chỉ sự duy nhất mà trong thị trường đó chỉ có một người cung cấp sản phẩm, dịch vụ hoàn toàn không có sự gia nhập thị trường và không có bất kỳ sản phẩm, dịch vụ thay thế gần gũi nào. Tóm lại, độc quyền là thị trường không cạnh tranh.
Trong từ điển Tiếng Việt, độc quyền có nghĩa là “Đặc quyền chiếm giữa một mình”. Trong thị trường chỉ có một cá nhân hay tổ chức nắm giữ, cung cấp một sản phẩm, dịch vụ mà chỉ có duy nhất họ có và không có đối thủ cạnh tranh.
Trong tiếng anh, độc quyền là Monopoly có nguồn gốc từ ngôn ngữ Hy Lạp cổ đại. Trong đó, Monos nghĩa là “Một” và Polein có nghĩa là “Bán”.
Đây là hiện tượng chỉ có duy nhất một doanh nghiệp hoặc một nhóm doanh nghiệp chiếm vị trí độc tôn trong việc cung cấp sản phẩm, dịch vụ nhất định nào đó mà họ có thể toàn quyền kiểm soát giá cả sản phẩm, dịch vụ nhằm tạo ra lợi nhuận tối đa và ngăn các đối thủ khác xâm nhập thị trường.
Trong Nghị định 94/2017/NĐ-CP, nhà nước Việt Nam có đưa ra quy định về danh sách các ngành nhà nước giữ độc quyền như sau:
Hoạt động thương mại độc quyền nhà nước
Hàng hóa, dịch vụ phục vụ mục đích quốc phòng, an ninh
Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Công an hướng dẫn thực hiện cụ thể
Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Công an hướng dẫn thực hiện cụ thể
Sản xuất, mua, bán, xuất khẩu, nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất, vận chuyển quá cảnh
Xuất khẩu và nhập khẩu để sản xuất vàng miếng
Nhập khẩu (trừ trường hợp nhập khẩu để kinh doanh bán hàng miễn thuế)
Quản lý, nhập khẩu, xuất khẩu, mua, bán, bảo quản, bảo vệ hàng hóa thuộc Danh mục dự trữ quốc gia.
Pháo hoa và các dịch vụ liên quan đến pháo hoa
Sản xuất, xuất khẩu, nhập khẩu, mua, bán, vận chuyển, tàng trữ
Thủy điện đa mục tiêu và điện hạt nhân có ý nghĩa đặc biệt quan trọng về kinh tế - xã hội
Dịch vụ công ích bảo đảm an toàn hàng hải
- Vận hành hệ thống luồng hàng hải công cộng.
Dịch vụ công ích thông tin duyên hải
Quản lý, vận hành khai thác hệ thống đài thông tin duyên hải
- Dịch vụ thông báo tin tức hàng không;
Hệ thống kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị do Nhà nước đầu tư
Quản lý, khai thác hệ thống kết cấu hạ tầng đường sắt; không bao gồm bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt
Hệ thống công trình thủy lợi, thủy nông liên tỉnh, liên huyện; kè biển
Quản lý, khai thác trong trường hợp giao kế hoạch
Dịch vụ lâm nghiệp tại rừng đặc dụng
Cung ứng (trừ khu rừng bảo vệ cảnh quan được Nhà nước cho tổ chức kinh tế thuê để bảo vệ và phát triển rừng, kết hợp kinh doanh cảnh quan, nghỉ dưỡng, du lịch sinh thái - môi trường)
Xuất bản (không bao gồm hoạt động in và phát hành)
Dịch vụ công ích trong hoạt động phát hành báo chí
Trên đây là Độc quyền là gì? Nguyên nhân hình hành độc quyền. Chúng tôi mong rằng, qua bài viết bạn đã có thể hiểu thêm về độc quyền và các quy định của nhà nước về độc quyền. Nếu còn thắc mắc, độc giả vui lòng liên hệ 19006192 để được hỗ trợ, giải đáp chi tiết.
Tại Nghị định 94/2017/NĐ-CP có quy định các ngành nghề mà Nhà nước nắm giữ độc quyền như sau:
Như vậy, Nhà nước đang nắm giữ độc quyền 20 ngành nghề trên.
Nhằm kiểm soát được tình trạng độc quyền, nhà nước đã đưa ra các biện pháp để giải quyết vấn đề này trong Luật Cạnh tranh số 23/2018/QH14 như sau:
Tại Điều 4 Nghị định 94/2017/NĐ-CP có quy định việc thực hiện độc quyền nhà nước trong hoạt động thương mại phải đáp ứng nguyên tắc sau
Như vậy, hình thức thực hiện độc quyền nhà nước trong hoạt động thương mại của cơ quan nhà nước là:
- Hình thức trực tiếp thực hiện;
- Hoặc chỉ định cho tổ chức, cá nhân thực hiện.
Việc chỉ định phải do Thủ trưởng cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định bằng văn bản.
Tại Điều 6 Nghị định 94/2017/NĐ-CP có quy định cơ chế sửa đổi, bố sung, bãi bỏ hàng hóa, dịch vụ, địa bàn thuộc Danh mục như sau:
Như vậy, hàng hóa, dịch vụ, địa bàn thuộc độc quyền nhà nước được sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ dựa trên cơ sở sau:
- Xem xét yêu cầu quản lý nhà nước do bộ, cơ quan ngang bộ
- Ủy ban nhân dân các tỉnh đề xuất;
- Theo đề nghị bằng văn bản thể hiện nhu cầu và khả năng tham gia của doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế vào các hoạt động thương mại đối với các hàng hóa, dịch vụ độc quyền nhà nước thuộc Danh mục.
Độc quyền là một khái niệm rất quen thuộc trong lĩnh vực kinh tế và nó có khả năng gây ra những tác động xấu đến thị trường nếu không được vận dụng đúng đắn. Vậy độc quyền là gì?
Độc quyền là một cấu trúc thị trường ảnh hưởng không nhỏ đến nền kinh tế. Vậy nguyên nhân hình thành nên trạng thái độc quyền là gì? Câu trả lời như sau: